وریستور، جواهری نورانی برای کنترل و حفاظت از تجهیزات الکتریکی!

وریستور چیست؟

وریستور، یا به عبارت دقیق‌تر “واکنشگر مقاومتی”، یک نوع قطعه الکترونیکی است که برای کنترل جریان الکتریکی در مدارهای الکترونیکی و الکتریکی استفاده می‌شود. وریستورها به طور خاص برای کاربردهایی که نیاز به تغییر دادن مقاومت الکتریکی با تغییر شدت جریان و ولتاژ ورودی دارند، استفاده می‌شوند.

وریستورها در اصل از مواد نیمه هادی تشکیل شده‌اند و ویژگی‌های مقاومت الکتریکی آن‌ها با تغییر دما و ولتاژ تغییر می‌کند. به عبارتی، وریستورها می‌توانند به عنوان یک مقاومت متغیر عمل کنند که بسته به شرایط اطراف، مقدار مقاومت الکتریکی آن‌ها تغییر کند.

کاربرد های وریستور

وریستورها یک نوع قطعه الکترونیکی هستند که در کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از کاربردهای رایج وریستورها عبارتند از:

کاربردهای صوتی و تصویری: وریستورها در تجهیزات صوتی و تصویری مانند آمپلی‌فایرها، اسپیکرها، تلویزیون‌ها، رادیوها و سایر وسایل الکترونیکی مورد استفاده قرار می‌گیرند، به عنوان مثال در کنترل و تنظیم شدت صدا و روشنایی تصویر.
کاربردهای کنترل و تنظیم دما: وریستورها در سیستم‌های کنترل و تنظیم دما مورد استفاده قرار می‌گیرند، به عنوان مثال در یخچال‌ها، اجاق‌ها، کولرها، تهویه مطبوع و سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی.
کاربردهای ارتباطات: وریستورها در سیستم‌های ارتباطات مانند مدولاسیون و دمودولاسیون سیگنال‌های الکترونیکی و رادیویی مورد استفاده قرار می‌گیرند، به عنوان مثال در تلفن‌ها، مودم‌ها، تجهیزات شبکه و سیستم‌های ارتباطات بی‌سیم.
کاربردهای پزشکی: وریستورها در تجهیزات پزشکی مانند دستگاه‌های تنفس مصنوعی، تجهیزات مانیتورینگ پزشکی، دستگاه‌های قلب‌شناسی و سایر تجهیزات پزشکی برای کنترل و تنظیم سیگنال‌های الکترونیکی استفاده می‌شوند.
کاربردهای صنعتی و آزمایشگاهی: وریستورها در کاربردهای صنعتی و آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

نحوه خواندن مشخصات وریستور

مشخصات وریستورها بر روی بدنه یا بسته‌بندی آنها به صورت کد‌ها و نمادهای الکترونیکی نمایش داده می‌شوند. برای خواندن مشخصات وریستور، می‌توانید به ترتیب زیر عمل کنید:

مقاومت (Resistance): مقاومت وریستور به عنوان یک عدد به واحد اهم (Ohm) نمایش داده می‌شود. این مقدار بیانگر میزان مقاومت الکتریکی وریستور است.
تحمل ولتاژ (Voltage Tolerance): تحمل ولتاژ وریستور به عنوان یک مقدار ولتاژ نمایش داده می‌شود. این مقدار بیانگر حداکثر ولتاژی است که وریستور می‌تواند تحمل کند بدون آسیب دیدن.
توان (Power): توان وریستور به عنوان واحد وات (Watt) نمایش داده می‌شود. این مقدار بیانگر حداکثر توانی است که وریستور می‌تواند تحمل کند بدون آسیب دیدن.
دقت (Tolerance): دقت وریستور به عنوان یک درصد نمایش داده می‌شود. این مقدار بیانگر میزان انحراف مجاز مقاومت وریستور از مقدار تعیین شده است.
نوع وریستور: نوع وریستور نیز به صورت کد یا نماد الکترونیکی نمایش داده می‌شود. مثلاً وریستورهای متغیر مقاومت به صورت VDR (Voltage Dependent Resistor) و وریستورهای ثابت مقاومت به صورت MOV (Metal Oxide Varistor) نمایش داده می‌شوند.
سایر ویژگی‌ها: بعضی از وریستورها ممکن است دارای ویژگی‌های دیگری مانند دمای عملکرد، زمان واکنش، ولتاژ کاری و… باشند.

انواع وریستور

وریستورها یک نوع از اجزای الکترونیکی هستند که براساس ویژگی‌های مختلفی می‌توانند دسته‌بندی شوند. برخی از انواع رایج وریستورها عبارتند از:

وریستور متغیر مقاومت (Variable Resistor): این نوع وریستورها با تغییر مقاومت الکتریکی خود بر اثر تغییر ولتاژ ورودی عمل می‌کنند. نمونه‌هایی از وریستورهای متغیر مقاومت عبارتند از وریستورهای ولتاژی (Voltage Dependent Resistor یا VDR) و وریستورهای پتانسیومتری (Potentiometer).
وریستور حفاظتی (Protective Resistor): این نوع وریستورها برای حفاظت از قطعات و تجهیزات الکترونیکی در برابر افزایش ولتاژ‌های ناخواسته وضعیف مورد استفاده قرار می‌گیرند. نمونه‌هایی از وریستورهای حفاظتی عبارتند از وریستورهای متعدد مقاومتی (Multi-Layer Varistor یا MLV) و وریستورهای تک مقاومتی (Single-Layer Varistor یا SLV).
وریستور اکسید فلزی (Metal Oxide Varistor یا MOV): این نوع وریستورها براساس اکسید فلزی به عنوان لایه اصلی خود عمل می‌کنند و برای حفاظت در برابر افزایش ولتاژ‌های ناخواسته و نوسانات ولتاژی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
وریستور ترمیستوری (Thermistor): این نوع وریستورها بر اساس تغییر مقاومت الکتریکی با تغییر دما عمل می‌کنند. انواعی از وریستورهای ترمیستوری عبارتند از وریستورهای PTC (Positive Temperature Coefficient) و وریستورهای NTC (Negative Temperature Coefficient).
وریستور فوتوریستور (Photoresistor) : وریستورهای فوتوریستور براساس تغییر مقاومت الکتریکی با تغییر شدت نور عمل می‌کنند. این نوع وریستورها برای کاربردهایی مانند سنسورهای نوری، کنترل خودکار روشنایی و سایر کاربردهای مرتبط با تشخیص نور استفاده می‌شوند.

تست وریستور با مولتی متر

برای تست سلامت وریستور چون از جنس مقاومت است باید با تست اهم تست شود. در حالت عادی دوپایه وریستور OL یا مگا اهم است و چون ولتاژی به آن اعمال نشده که بخواهد بیشتر از حد مجاز باشد در نتیجه هنگام تست باید مقدار مگا اهم یا OL را نمایش دهد. (همانطور که در تست مشاهده شد وریستور OL است به این معنی که یک وریستور سالم است.)

هنگامی که دو دست با پراب درگیر باشد یک مقداری را بر حسب مگا اهم نشان میدهد این مقدار مقاومت بدن میباشد، به دلیل OL بودن وریستور، مقاومت بدن با آن موازی میشود و مقدار کمتری را به ما نشان میدهد. (اگر بدون تماس دست ol را نمایش دهد نشانه سلامت وریستور میباشد.(علائم خراب شدن وریستور)